Context / probleemstelling of aanleiding

Probleemstelling (inclusief theoretische onderbouwing en onderzoeksvraag/vragen):

Het doel van medische (vervolg)opleidingen is dat aanstaande dokters gaan denken, doen en voelen als dokters om zo professionele, goede zorg te kunnen leveren. Het proces hiernaartoe heet professionele identiteitsvorming (Professional Identity Formation (PIF)). Over PIF is zowel binnen als buiten de geneeskunde theorie ontwikkeld, maar slechts beperkt empirisch onderzoek verricht. Dit geldt a fortiori voor de context van de huisartsgeneeskunde (1). Met deze studie beogen we zicht te krijgen op de rol van praktijkopleiders in de PIF van AIOS huisartsgeneeskunde.

Methode:

We organiseerden 8 focusgroep-interviews, waaraan 55 praktijkopleiders van 4 Nederlandse opleidingsinstituten deelnamen. We gebruikten een semigestructureerde interviewguide, gebaseerd op het PIF-model van Cruess (2). De interviews werden opgenomen, getranscribeerd en geanalyseerd op abductieve wijze. Dat wil zeggen dat we de analyse inductief en data-georiënteerd startten en die analyse vervolgens deductief en theorie-georiënteerd vervolgden.

Resultaten (en conclusie):

Praktijkopleiders spraken openlijk over het belang van hun rol in de PIF van AIOS, maar hadden soms moeite hun precieze rol in het proces van PIF te beschrijven. Drie thema’s die konden worden geïdentificeerd bespreken we hieronder.

1.Superviseren met het doel voor ogen. Ten eerste hebben praktijkopleiders een beeld voor ogen van “de goede huisarts”. Op basis hiervan ondersteunden zij AIOS in hun PIF, gebruik makend van observeerbare ‘wegwijzers’. Deze wegwijzers die de praktijkopleiders gebruikten om de PIF van AIOS te evalueren waren: patiëntveiligheid; AIOS die de eerst verantwoordelijke arts van de patiënt worden; en een veranderende relatie tussen AIOS en praktijkopleider.

2. Role modeling en mentoring. Ten tweede beschreven de praktijkopleiders hoe ze naar dat doel toe werkten door de PIF van AIOS te ondersteunen door role modeling en mentoring. Bij role modeling vertrouwden de praktijkopleiders op informele, vaak ongeplande “prestatie gedreven” overdracht van kennis en vaardigheden. Bij mentoring waren de praktijkopleiders meer “ontwikkelingsgericht” en boden ze steun aan buiten de biomedische context van kennis en vaardigheden, door de AIOS te helpen hun plaats in het vak te vinden.

3. Ontwikkelen van een vertrouwensband. Ten derde beschreven de praktijkopleiders de voorwaarden om dat doel te bereiken. Om de PIF van AIOS te ondersteunen, moesten opleiders zich transparant en kwetsbaar opstellen. Een vertrouwensband met de AIOS was hiervoor noodzakelijk, vaak omschreven als een ‘klik’. Wanneer een vertrouwensband werd gevoeld, hadden praktijkopleiders het gevoel dat ze de PIF van AIOS op een spontane manier konden ondersteunen. Ze vertrouwden dan dat de AIOS de belangrijkste leerdoelen zelf konden bereiken terwijl ze aan het werk waren als huisarts. In het geval van een slechte of afwezige vertrouwensband, voelden de praktijkopleiders echter dat ze hier niet zomaar op konden varen, maar in plaats daarvan de opleiding “volgens het boekje” moesten organiseren.

Discussie (beschouwing resultaten en conclusie in het kader van de theorie):

Dit is de eerste studie waarin de rol van praktijkopleiders in de PIF van AIOS huisartsgeneeskunde is onderzocht. De drie geïdentificeerde thema’s – 1. superviseren met het doel voor ogen, 2. role modeling en mentoring, en 3. het ontwikkelen van een vertrouwensband – spiegelen de drie componenten van zowel de therapeutische relatie (therapeutic alliance) tussen patiënten en dokters als de onderwijskundige relatie tussen leerlingen en docenten (educational alliance).

Referenties:

Barnhoorn PC, Nierkens V, Numans ME, Steinert Y, Kramer AWM, van Mook WNKA. (2022) General Practice residents’ perspectives on their professional identity formation: a qualitative study. BMJ open, 12(7), e059691.

Cruess RL, Cruess SR, Boudreau JD, Snell L, Steinert Y. A schematic representation of the professional identity formation and socialization of medical students and residents: a guide for medical educators. Academic Medicine. 2015;90(6):718-25.