Context / probleemstelling of aanleiding

Probleemstelling:

Groepsreflectiesessies hebben een centrale plek in het competentiegerichte leren voor huisartsgeneeskunde. Participatie in deze groepsinteracties is een cruciaal ingrediënt voor het reflectieproces (van Braak, Giroldi, Huiskes, Diemers, Veen & Van den Berg, 2021). Reflectie en leeropbrengst ‘ontstaan’ in de interactie door participanten.

Tijdens de COVID-pandemie is het meeste huisartsgeneeskundeonderwijs verplaatst naar online omgevingen zoals Zoom, waarbij de interactiemogelijkheden die offline bijeenkomsten bieden deels wegvielen. Wat betekent dit voor de participatie van aios in groepsreflectiesessies? In deze gespreksanalytische studie onderzoeken wij hoe deelnemers in online reflectieonderwijs participeren in de groepsinteractie.

Methode:

We onderzoeken de participatie in online groepsreflectiessessies aan de hand van opnames van vier reflectiesessies in Zoom. Delen van deze sessies werden getranscribeerd volgens de Jeffersonian transcription conventies die gebruikelijk zijn in gespreksanalytisch onderzoek. We analyseerden de sessies aan de hand van Conversatieanalyse (Ten Have, 2007). Dit is een ethnomethodologische benadering van interactie, met als doel om te beschrijven hoe mensen taal gebruiken in het uitvoeren van hun handelingen. Wij richten ons in dit onderzoek op hoe de deelnemers de affordances van de online omgeving gebruiken om te participeren in deze online groepsreflectiesetting.

Resultaten (en conclusie):

Onze analyse toont dat deelnemers zich online expliciet oriënteren op interactionele participatie. Ze doen bijvoorbeeld de suggestie om allemaal van mute af te gaan om de drempel voor deelname te verlagen. Verder zien we dat participatie tot stand komt in verschillende vormen, die kunnen veranderen naargelang de fase waarin de deelnemers zich in de discussie bevinden. Drie manieren om te participeren vallen op:

1) het gebruik van de ‘open mic’ regel, wat de vrijheid geeft om jezelf te selecteren als volgende spreker– voornamelijk bij het starten van en inspringen in discussie; 2) uitvergroten en langer vastgehouden van non-verbale communicatie, zoals het expliciete gebruik van handen en gezichtsmimiek – bijvoorbeeld tijdens een casusvertelling; 3) het gebruik van de chat als ‘onder de radar’-manier om te reageren zonder de ander te interrumperen.

Discussie :

Deze analyse van groepsreflectie laat zien dat online onderwijs offline vormen van participatie toelaat (jezelf de beurt geven), maar ook offline interactionele procedures verandert (uitvergrote mimiek) of zelfs nieuwe vormen van participatie oproept (chatgebruik). De context en activiteit staan in een nauwe relatie tot elkaar: Elke omgeving laat bepaalde interacties juist toe of remt ze af. Deelnemers hebben bijvoorbeeld in de online omgeving meer informatie tot hun beschikking (zoals het tegelijk kunnen bekijken van alle gezichten en mimiek op het scherm, de chat), terwijl deelnemers ook kampen met een deficit; niemand weet zeker of deelnemers elkaar daadwerkelijk aankijken. Dit heeft tot gevolg dat soms non-verbale communicatie niet opvalt, terwijl die normaliter wel duidt op bereidwilligheid om te participeren. Als context en activiteit inderdaad zo nauw met elkaar verbonden zijn, zou dat kunnen impliceren dat we online en offline groepsreflecties niet als dezelfde activiteit moeten beschouwen.

Hoewel participatie in groepsreflectie zowel offline als online plaatsvindt, vraagt elke omgeving om een eigen aanpak en interactionele fijngevoeligheid. Tijdens de presentatie formuleren we op basis van deze bevindingen een aantal praktische tips voor docenten om participatiemogelijkheden te herkennen en te benutten.

Referenties:

Ten Have, P. (2007). Doing Conversation Analysis. London: Sage Publications Ltd.

van Braak, M., Giroldi, E., Huiskes, M., Diemers, A., Veen, M. & Van den Berg, P. A participant perspective on collaborative reflection: video-stimulated interviews show what residents value and why. Adv in Health Sci Educ (2021). https://doi.org/10.1007/s10459-020-10026-7

van Braak M., Huiskes M., Schaepkens S., Veen M. Shall We All Unmute? A Conversation Analysis of Participation in Online Reflection Sessions for General Practitioners in Training. Languages. 2021; 6(2):72. https://doi.org/10.3390/languages6020072