Context / probleemstelling of aanleiding

Probleemstelling (inclusief theoretische onderbouwing en onderzoeksvraag/vragen):

In het licht van de groeiende specialisatie en complexiteit van zorg, is het essentieel dat artsen in opleiding goed worden voorbereid op hun rol in het complexe zorgnetwerk van de toekomst door over de grenzen van hun specialisme heen te leren.

Met literatuuronderzoek brachten wij eerder in kaart welke leeractiviteiten, beïnvloedende factoren en leeruitkomsten een rol spelen in het leren van, met en over artsen van andere specialismen op de werkplek (intraprofessioneel werkplekleren) in de medische vervolgopleidingen. Informatie over hoe het intraprofessioneel werkplekleren precies tot stand komt, en welke onderliggende mechanismen daarbij een rol spelen, ontbreekt echter. Daarnaast wordt in de literatuur voornamelijk gebruik gemaakt van zelf-rapportage technieken, waardoor gedrag en impliciete processen die een rol spelen nog onvoldoende in kaart zijn gebracht.

Het doel van dit onderzoek is om inzicht te verkrijgen in gedrag, onderliggende mechanismen en leeruitkomsten die een rol spelen in intraprofessioneel werkplekleren door aios in een complexe, tertiaire zorgpraktijk. We conceptualiseren mechanismen als onderliggende processen of figuurlijke krachten die het intraprofessioneel werkplekleren beïnvloeden.

Methode:

Wij verrichtten een gefocuste etnografie in het Radboudumc Amalia Kinderziekenhuis, een tertiair zorgcentrum voor kinderen met complexe zorgvragen. Middels doelgerichte sampling hebben we zeven aios van vier verschillende specialismen geselecteerd en geobserveerd in hun dagelijkse werkzaamheden binnen verschillende afdelingen in het kinderziekenhuis (>120 uur). We hebben daarbij relevante artefacten geïdentificeerd, en tien diepte-interviews afgenomen met geobserveerde aios. Gegevens werden iteratief verzameld en geanalyseerd in een onderzoeksgroep met insider en outsider perspectieven, waarbij tevens een klankbordgroep van patiënten, aios, opleiders en onderzoekers op regelmatige basis werd geconsulteerd. Dataverzameling was voltooid toen voldoende conceptuele diepte was bereikt om de onderzoeksvraag te beantwoorden.

Resultaten (en conclusie):

Aios waren betrokken bij diverse intraprofessionele activiteiten als onderdeel van hun dagelijkse werk. We identificeerden vier relevante aspecten voor het intraprofessioneel werkplekleren. 1) Bij hoge werkdruk en/of hoog-complexe zorg, werd efficiëntie – al dan niet bewust – regelmatig boven leren gesteld waardoor leerkansen niet werden gecreëerd of niet de ruimte werd genomen om leerkansen te benutten. 2) Intraprofessioneel leren werd vaak niet expliciet besproken of als leerdoel geformuleerd, en aios waren vaak niet bewust bezig met kansen om intraprofessioneel te leren. 3) Aios namen wisselend ruimte om zichzelf uit te spreken en vragen te stellen, waarbij naast het gedrag van betrokkenen ook eerdere ervaringen in de samenwerking met individuen en vooroordelen over andere specialismes een belangrijke rol speelden in de ervaren ruimte. Aios spraken zich makkelijker uit binnen hun (tijdelijke) team, terwijl loyaliteit naar het team uitspreken richting anderen ook kon belemmeren. 4) Welke kansen aios kregen om te leren werd beïnvloed door omgevingsfactoren op de werkplek, zoals taakstelling, ingeroosterde ontmoetingsmomenten, en de rol van begeleiders. In de wisselwerking tussen bovengenoemde vier aspecten was het ervaren belang voor de patiënt een belangrijke motivator voor aios om ervaren barrières te overkomen.

Discussie (beschouwing resultaten en conclusie in het kader van de theorie):

Samen werken biedt veel leerkansen maar leidt niet vanzelfsprekend tot samen leren. Dit etnografische onderzoek geeft inzicht in het gedrag en de mechanismen die een rol spelen in intraprofessioneel werkplekleren en verdiept daarmee de literatuur over intraprofessioneel werkplekleren vanuit perspectief van een tertiaire zorgcontext. Onze bevindingen sluiten aan op de literatuur over psychologische veiligheid en leerklimaat in teams(1) en over het samenspel van leerattitude en factoren vanuit de leerwerkomgeving(2).

De bevindingen van dit onderzoek kunnen worden gebruikt om interventies te ontwerpen gericht op (mentale) ruimte om te leren, psychologische veiligheid en leerattitude en bewustzijn van leerkansen in intraprofessionele samenwerkingsverbanden. (Actie-)onderzoek naar interventies om het intraprofessioneel werkplekleren te ondersteunen is een mogelijke vervolgstap.

Referenties:

1. Edmondson A. Psychological safety and learning behavior in work teams. Administrative Science Quarterly. 1999;44(2):350-83.

2. Billett S. Workplace participatory practices: Conceptualising workplaces as learning environments. Journal of Workplace Learning. 2004;16:312-24.