Context / probleemstelling of aanleiding

Context/probleemstelling of aanleiding:

In Nederland ervaart 27 procent van de bevolking discriminatie (Andriessen e.a., 2020). Ook in de zorg wordt discriminatie ervaren. In een Europese studie gaf 2,7 procent van de Nederlandse respondenten aan zich als patiënt gediscrimineerd te voelen in de huisartsenzorg op basis van etniciteit of inkomen (Hanssens e.a., 2017). En dit is waarschijnlijk een onderschatting. Niet alleen patiënten, maar ook zorgverleners en studenten krijgen te maken met vooroordelen en discriminatie. Discriminatie en vooroordelen leiden tot ongelijkheid in de zorg, omdat dit onder andere leidt tot een slechtere zorgverlener-patiënt communicatie, slechtere behandeladviezen en slechtere gezondheidsuitkomsten van patiënten. Vooral wanneer deze vooroordelen en stereotypen impliciet zijn (mensen hebben niet in de gaten dat vooroordelen en stereotypen hun gedrag naar anderen toe beïnvloeden), zijn ze van invloed op gedrag.

Beschrijving van de interventie/innovatie:

Om racisme en discriminatie tegen te gaan is onderwijs waarbij studenten zich bewust worden van hun bias noodzakelijk. De laatste jaren is er veel onderzoek gedaan naar manieren waarop studenten onderwezen kunnen worden over bias en naar mechanismen en tips voor onderwijs over bias bewustwording. Bij het Amsterdam UMC- UvA hebben wij wetenschappelijk onderbouwd onderwijs ontwikkeld ter bewustwording van bias. Aan het begin van het onderwijsmoment vullen de studenten de Implicit Association Test in en de Etnocultural Empathy Scale. Daarna volgt een tag game waarbij elke student een badge krijgt met een nummer, kleur en vorm. Participanten worden geïnstrueerd om groepen te vormen, zonder verdere criteria. Hierbij worden studenten zich bewust van de manier waarop zij groepen vormen. Vervolgens volgt de Knapsack oefening, waarbij studenten zich op basis van stellingen bewust worden van hun privileges en achterstanden. Na het onderwijsmoment houden studenten een interview met een maatschappelijke organisatie die zorg verleent aan mensen van diverse herkomsten, zoals Artsen zonder Grenzen. Over het onderwijsmoment en het interview schrijven studenten een reflectieverslag en er is een terugkombijeenkomst.

Ervaringen/analyse van de implementatie:

In de terugkombijeenkomst hebben studenten gereflecteerd op het onderwijs aan de hand van semi-gestructureerde vragen die door gespreksleiders werden gesteld. Studenten gaven hierin aan dat dit onderwijs een proces van bewustwording in gang zet en dat zij hierover na bleven denken na het onderwijs. Vooral de Knapsack oefening werd als heel waardevol ervaren. Studenten werden zich hierdoor echt bewust van hun privileges en achterstanden. Het gevaar bij de IAT is dat studenten kunnen denken dat ze geen vooroordelen hebben als dit blijkt uit de IAT.

Lessons learned (implicaties voor de praktijk):

Het wetenschappelijk onderbouwde onderwijs lijkt ook in de Nederlandse context zijn vruchten af te werpen. Bij de IAT als leermiddel is enige voorzichtigheid geboden en moet een goede uitleg volgen op het afnemen van de test. De ruimte waarin het onderwijs zich afspeelt is van belang voor de uitvoering van dit onderwijs, want een hoorcollegezaal is minder uitnodigend om te bewegen dan een open zaal. Hierdoor vormden studenten tijdens de tag game groepjes uit gemak. Daarnaast zouden de studenten liever de aanwezigheid bij dit onderwijs als verplicht zien.

Referenties (max. 2):

Andriessen I, Hoegen Dijkhof J, Van der Torre A, Van den Berg E, Pulles I, Iedema J, De Voogd, Hamelink M. Ervaren discriminatie in Nederland II. Den Haag: SCP, 2020.

Hanssens, L. G., Detollenaere, J. D., Van Pottelberge, A., Baert, S., & Willems, S. J. (2017). Perceived discrimination in primary healthcare in Europe: evidence from the cross‐sectional QUALICOPC study. Health & social care in the community, 25(2), 641-651.