Context / probleemstelling of aanleiding

Probleemstelling:

Afstuderende geneeskundestudenten in heel Europa zijn onvoldoende voorbereid om op veilige en effectieve wijze medicatie voor te schrijven (1). Dit komt ten delen doordat klinisch farmacologisch (KF) onderwijs in grote delen van Europa is gebaseerd op traditionele kennisoverdracht middels colleges en tekstboeken (2). Voorschrijven is een vaardigheid die tijdens de opleiding moet worden geoefend, van probleemgericht onderwijs zijn vele malen betere resultaten bekend. De transitie naar een probleemgericht KF curriculum blijkt niet eenvoudig. De Europese vereniging voor klinische farmacologie (EACPT) heeft als doelstelling om hierbij te assisteren, onder meer in de vorm van een internationaal online samenwerkings- en uitwisselingsplatform voor (open) digitaal onderwijs. Als fundament voor dit platform stelden wij de onderzoeksvragen: Welke digitale onderwijsmethoden voor KF worden momenteel gebruikt in Europa? Welke eigenschappen hebben deze methoden en hoe geschikt zijn ze om internationaal KF onderwijs te verbeteren (probleemgerichter te maken) en te harmoniseren?

Methode:

Een online vragenlijst werd gestuurd aan 393 internationale (hoofd)docenten KF van 282 geneeskunde- en farmacieopleidingen in Europa. Hen werd gevraagd om hun “best practice” digitale onderwijsmethoden voor de klinische (niet basale) farmacologie te omschrijven. De Engels- en Nederlandstalige online beschikbare onderwijsmethoden werden aanvullend bezocht en beoordeeld door de onderzoekers. Deze studie werd uitgevoerd met een niet-WMO verklaring (METC VUmc) en goedkeuring van de NVMO ethical review board (2018.8.12).

Resultaten (en conclusie):

De antwoorden van 99 KF docenten van 95 universiteiten uit 26 (pre-Brexit) EU landen werden geanalyseerd. 70% van de universiteiten maakte gebruik van digitale onderwijsmethoden voor KF en in totaal werden 88 van deze methoden omschreven. 24% betrof een e-learningmodule, 9% video’s en 8% digitale toetsen, maar ook innovatievere methoden zoals simulatoren voor farmacokinetiek en farmacodynamiek (10%), virtuele patiënten (8%), sociale media (6%), serious games (5%) en oefenomgevingen binnen digitale voorschrijfprogramma’s (2%) werden genoemd. 57% van deze digitale onderwijsmethoden was altijd en overal toegankelijk voor studenten en 38% was casus gestuurd. Van 66 onderwijsmethoden waren de leerdoelen bekend, slechts 35% van deze methoden hadden 1 of meer vaardigheden als leerdoel, de andere waren gericht op kennis. Met oog op het internationaal uitwisselen van de onderwijsmethoden kunnen toegankelijkheidsproblemen en auteursrechtbezwaren verwacht worden. Slechts 31% van de onderwijsmethoden was gratis en open te gebruiken en slechts 2 (2%) voldeden aan de definitie van open onderwijs (vrij te gebruiken, aan te passen en opnieuw te delen).

Discussie :

Hoewel de resultaten laten zien dat veel universiteiten gebruik maken van digitale (innovatieve en minder innovatieve) onderwijsmethoden, blijkt dat deze methoden niet zondermeer gebruikt kunnen worden om het internationale KF onderwijs meer probleemgericht te maken en te harmoniseren. In lijn met eerder onderzoek, blijkt dat ook het digitale onderwijs nog grotendeels gericht is op de kennis en niet op de vaardigheid van voorschrijven (2). Bij de ontwikkeling van toekomstig KF onderwijs, dient men een probleemgerichte onderwijsmethode te hanteren – bijvoorbeeld aan de hand van de zes stappen van de WHO guide to good prescribing. Ten tweede blijken de onderwijsmethoden slecht toegankelijk voor buitenstaanders. Van commerciële methoden zijn restricties begrijpelijk, maar ook de meerderheid van de publieke organisaties plaatst de onderwijsmethoden in leeromgevingen die alleen voor eigen studenten toegankelijk zijn. De redenen hiervoor en de attitudes ten aanzien van open onderwijs binnen de Europese KF docenten zullen in de nabije toekomst worden onderzocht.

Referenties:

1) Brinkman et al Clin Pharmacol Ther. 2017 Feb;101(2):281-289.
2) Brinkman et al Clin Pharmacol Ther. 2017 Nov;102(5):815-822