Context / probleemstelling of aanleiding
Probleemstelling:
De COVID-19 pandemie heeft een negatief effect op het welzijn van de bevolking.1 Dit stelt – in combinatie met de hoge prevalentie van mentale problemen bij geneeskundestudenten2 – geneeskundeopleidingen voor de uitdaging het welzijn van studenten te behouden. In onderzoeken naar het effect van de COVID-19 pandemie op onder andere ervaren stress van geneeskundestudenten is vaak gebrek aan een nulmeting of een controlegroep. Zo kunnen stressniveaus ook gedurende het academiejaar wijzigen los van de COVID-19 pandemie en zijn ze afhankelijk van geslacht en studieprestaties.
Tijdens een ramp of crisis, en ook tijdens de COVID-19 pandemie, is sociale steun geassocieerd met beter welzijn en minder stress. Onbekend is of dit ook geldt voor geneeskundestudenten.
In deze studie onderzoeken we het effect van de COVID-19 pandemie op de ervaren stress van eerstejaars geneeskundestudenten door stressniveaus van studenten te vergelijken met zowel hun eigen pre-COVID-19 stressniveaus als die van een voorgaand cohort. Daarnaast onderzoeken we of er een relatie is tussen sociale steun enerzijds en de ervaren stress door de COVID-19 pandemie anderzijds.
Methode:
Eerstejaars geneeskundestudenten van cohort 2018 (n=196, respons=48%) en cohort 2019 (n=99, respons=24%) van het Erasmus MC hebben een vragenlijst ingevuld op twee meetmomenten: nulmeting (januari) en tweede meting (mei). Tijdens beide meetmomenten is ervaren stress gemeten met de Perceived Stress Scale [14 items, min=0, max=56]. Daarnaast is tijdens de tweede meting sociale steun gemeten: 1) emotionele-informatieve steun [EI steun</i>; 4 items uit MOS-SSS, min=0, max=16] en 2) verenigingslidmaatschap [ja/nee]. De tweede meting van cohort 2019 was tijdens de COVID-19 pandemie. Bij vergelijking van twee cohorten worden de nulmeting, geslacht [man/vrouw] en studieprestaties [alle mogelijke EC tot tweede meting behaald ja/nee] meegenomen als controlevariabelen. Deze variabelen verschilden niet significant tussen de cohorten.
Resultaten (en conclusie):
Alle metingen voorafgaand aan de COVID-19 pandemie (cohort 2018-nulmeting, cohort 2018-tweede meting en cohort 2019-nulmeting) verschilden niet met betrekking tot gemiddeld stressniveau. Een gepaarde t-test laat tijdens de tweede meting van cohort 2019 (COVID-19) significant hogere stressniveaus zien vergeleken met de nulmeting van cohort 2019 (t=6.07, df=98, p<.001). Lineaire regressie analyse – met inachtneming van controlevariabelen – toont aan dat vergeleken met cohort 2018, studenten van cohort 2019 significant hogere stressniveaus hadden tijdens de tweede meting (Bcohort=4.186 [2.608 – 5.764], p<.05). De relatie tussen sociale steun en ervaren stress was afhankelijk van het cohort (BEIsteun*cohort=-.516 [-1.004 – -0.027], p<.05; Bvereniging*cohort=-3.180 [-6.333 – -0.028], p<.05). In cohort 2019, tijdens de COVID-19 pandemie, hadden de studenten met meer emotionele-informatieve steun lagere stressniveaus dan de studenten met minder emotionele-informatieve steun (BEIsteun=-.746 [-1.132 – -0.360], p<.001). Aanvullend was eenzelfde relatie zichtbaar voor studenten met verenigingslidmaatschap vergeleken met studenten zonder verenigingslidmaatschap (Bvereniging=-3.681 [-6.202 – -1.160], p<.01). Deze effecten van emotionele-informatieve steun en verenigingslidmaatschap waren niet aanwezig in cohort 2018, voorafgaand aan de COVID-19 pandemie.
Discussie :
Tijdens de COVID-19 pandemie was het stressniveau voor eerstejaars geneeskundestudenten hoger, zowel vergeleken met hun eigen eerdere meting als vergeleken met het stressniveau van studenten van het voorgaande cohort – ook na correctie voor studieprestaties en geslacht. Vooral studenten met minder sociale steun ervaarden meer stress tijdens de COVID-19 pandemie. De twee soorten sociale steun – emotionele-informatieve steun en verenigingslidmaatschap – waren daarbij complementair aan elkaar. Omdat minder sociale steun geassocieerd is met hogere stressniveaus in tijden van crisis, raden we geneeskundeopleidingen aan in het bijzonder aandacht te hebben voor de studenten met minder sociale steun tijdens mondiale, nationale of individuele crisissen.
Referenties:
[1] Xiong J, Lipsitz O, Nasri F, et al. Impact of COVID-19 pandemic on mental health in the general population: A systematic review. J Affect Disord. 2020;277:55-64.
[2] Puthran R, Zhang MWB, Tam WW, Ho RC. Prevalence of depression amongst medical students: A meta‐analysis. Med Educ. 2016;50:456-468.
