Context / probleemstelling of aanleiding

Probleemstelling:

Portfolio’s worden wereldwijd ingezet om zelfregulerend leren (ZRL) te ondersteunen tijdens onderwijs op de klinische werkplek. Het is echter nog onvoldoende duidelijk in hoeverre en op welke manier portfoliogebruik daarbij effectief is. Eerdere reviews naar portfoliogebruik beschreven ZRL slechts zijdelings. Daarom is een realist review uitgevoerd gericht op portfoliogebruik ten behoeve van ZRL. De volgende onderzoeksvragen waren daarbij leidend: Hoe beïnvloedt portfoliogebruik ZRL tijdens onderwijs op de klinische werkplek? Wat werkt, voor wie en in welke context?

Methode:

De realist review bestond uit twee fasen. Eerst is aan de hand van een verkennende literatuursearch een programme theory opgesteld, die beschrijft hoe portfoliogebruik ZRL zou kunnen bevorderen. Daaruit werd duidelijk dat portfoliogebruik veronderstelt wordt leercycli te ondersteunen, via een bijdrage aan reflectie, feedback, zelfbeoordeling, het opstellen van leerdoelen en -plannen en monitoring. In de volgende fase is systematisch gezocht naar onderzoekartikelen die deze programme theory konden toetsen en aanvullen. Twee onderzoekers hebben de geïncludeerde artikelen gecodeerd op context-mechanisme-uitkomst-configuraties (CMO-configuraties), die beschrijven op welke manier portfoliogebruik binnen een bepaalde opleidingscontext ZRL kan beïnvloeden. Na coderen zijn de CMO-configuraties van de verschillende artikelen onderling vergeleken, om op deze manier gemeenschappelijke thema’s te abstraheren die de invloed van het portfoliogebruik op ZRL beschrijven. Vervolgens zijn deze thema’s en hun samenhang in kaart gebracht in een overkoepelend model om de onderzoeksvragen te beantwoorden.

Resultaten (en conclusie):

Er zijn 16 artikelen geïncludeerd op basis van inhoudelijke relevantie. Conform de realist methodologie is een kwaliteitsbeoordeling (rigour-bepaling) van deze artikelen uitgevoerd om een inschatting te maken van de geloofwaardigheid van de CMO-configuraties. Er waren vier artikelen die voldeden aan de drie kwaliteitsindicatoren die werden bekeken. Uit de artikelen werden 65 CMO-configuraties geïdentificeerd. De verschillende beschreven contexten werden teruggebracht naar: werkplekleren, toets programma’s, geografische/culturele kenmerken en reflectievaardigheden. De mechanismen die van invloed leken op ZRL hebben wij beschreven middels de volgende portfolio (gerelateerde) processen: documenteren, gebruik van documentatie, implementatie van het portfolio, mentoraat, cognities en gevoelens van gebruikers. De uitkomsten konden gekoppeld worden aan de ZRL activiteiten die in de programme theory naar voren waren gekomen. Zo hielp het portfoliogebruik bij het analyseren van (klinische) gebeurtenissen, het inschatten van de eigen vaardigheden, het monitoren van studievoortgang en het vooruitblikken op toekomstig gedrag. De analyse toonde ook dat ZRL niet ontstond door portfoliogebruik alleen; onder andere de begeleiding van een mentor en voldoende beschikbare tijd leken voorwaardelijk. Daarnaast vonden we factoren, zoals eisen vanuit toetsing, die juist tot een verminderde inzet van het portfolio voor ZRL konden leiden.

Discussie :

Het portfoliogebruik kan bijdragen aan ZRL op de klinische werkplek, daarbij zijn mogelijke beïnvloedende factoren in kaart gebracht. Deze conclusie verdient nuancering gezien de uitkomst van de rigour-bepaling. Door het grote aandeel aan cross-sectioneel vragenlijstonderzoek zijn de relaties tussen de contexten, mechanismen en uitkomsten nog onvoldoende onderbouwd. Ook was de definitie en operationalisatie van ZRL in de meeste artikelen onduidelijk. Een grotere diversiteit aan onderzoekdesigns (bv. longitudinaal) en -methoden (bv. observaties) is nodig om de geloofwaardigheid en bruikbaarheid van het onderzoek naar portfoliogebruik ten behoeve van ZRL te vergroten.

Referenties:

Tochel C, Haig A, Hesketh A, Cadzow A, Beggs K, Colthart I, et al. The effectiveness of portfolios for post-graduate assessment and education: BEME Guide No 12. Med Teach. 2009;31(4):299-318.

Pawson R, Greenhalgh T, Harvey G, Walshe K. Realist review-a new method of systematic review designed for complex policy interventions. J Health Serv Res Policy. 2005;10(1):21-34.