Context / probleemstelling of aanleiding

Probleemstelling (inclusief theoretische onderbouwing en onderzoeksvraag/vragen):

Ouderen blijven steeds langer thuis wonen. Hierdoor nemen de omvang en de complexiteit van de zorg sterk toe. Goede samenwerking binnen een eerstelijns interprofessioneel team is uiterst belangrijk. Uit onderzoek blijkt dat dit vraagt om adequaat leiderschap. Het is nog onduidelijk wat voor stijl leiderschap nodig is in eerstelijns interprofessionele teams, wat dit leiderschap inhoudt en welke rol de huisarts hierin speelt. In de literatuur wordt de leiderschapsrol vaak toegeschreven aan artsen. In de praktijk wordt dit regelmatig ter discussie gesteld.

Als eerste stap in de ontwikkeling van scholing aan eerstelijns interprofessionele teams op het gebied van leiderschap onderzoeken we welk leiderschap in dergelijke teams passend is. We laten experts aan het woord over passende leiderschapstheorieën rondom teamleiderschap in de zorg voor kwetsbare ouderen..

Methode:

In dit kwalitatief onderzoek hebben we individuele, semi-gestructureerde interviews gehouden met 10 experts die zich vanuit verschillende perspectieven met onderzoek naar leiderschap in de gezondheidszorg bezighouden. De experts werden middels purposive sampling geselecteerd. Na 10 interviews was datasaturatie bereikt. De interviews vonden plaats via ZOOM of telefonisch en werden middels directed content analyse geanalyseerd..

Resultaten (en conclusie):

De experts benadrukken de unieke situatie van eerstelijns interprofessionele teams, bestaande uit spelers afkomstig uit losstaande organisaties, die niet in hiërarchisch verband staan. Hiërarchisch leiderschap is dan ook niet gepast. Experts zeggen unaniem dat interprofessioneel teamleiderschap te allen tijde gaat om informeel leiderschap. Het blijkt dat geschikt teamleiderschap niet uitgaat van één bestaande leiderschapstheorie. Idealiter bevat het leiderschap aspecten van transformationeel, dienend, netwerk, situationeel en gedeeld leiderschap. Binnen het interprofessionele team is het belangrijk dat er begeleiding wordt geboden aan de ontwikkeling van het team in de tijd. Belangrijke aspecten van dit team overstijgend leiderschap zijn het overzicht kunnen houden, grensverleggend kunnen nadenken, in staat zijn mee te bewegen en anderen kunnen inspireren. Daarnaast is er ook leiderschap nodig voor casus specifieke zorg. Experts onderstrepen dat de context van de casus bepaalt wie deze leiderschapsrol het beste op zich kan nemen en hoe dit leiderschap wordt ingekleurd.

Als voorwaarde voor zowel team overstijgend leiderschap als casus specifiek leiderschap benadrukken de experts dat er een match moet zijn tussen de persoonlijkheidskenmerken en competenties van de leider en de eisen die aan dit leiderschap worden gesteld. Hiervoor is het nodig dat de rol en expertise van ieder teamlid duidelijk zijn en de teamleden een gedeelde verantwoordelijkheid voelen..

Discussie (beschouwing resultaten en conclusie in het kader van de theorie):

Ondanks dat in de literatuur transformationeel leiderschap wordt genoemd als optimale aansturing van interprofessionele teams, blijkt uit onze analyse dat een combinatie nodig is van aspecten uit verschillende leiderschapstheorieën. Voorop staat dat het om informeel leiderschap gaat.

Daarnaast suggereert de literatuur dat een dergelijke leiderschapsrol vaak wordt toegeschreven aan (huis)artsen. Huisartsen kunnen een bijzondere rol spelen in interprofessioneel teamleiderschap vanwege hun continuïteit en overstijgende blik. Dit betekent echter niet dat een leiderschapsrol voorbehouden is aan de huisarts. De resultaten van dit onderzoek versterken de praktische discussie dat ook andere spelers deze informele leiderschapsrol kunnen vervullen. Het is belangrijk dat er bewustwording onder de teamspelers ontstaat van ieders persoonlijke eigenschappen en competenties.Men draagt gezamenlijk de verantwoordelijkheid om de leiderschapsrollen context afhankelijk toe te wijzen aan de teamspeler(s) met de meest geschikte leiderschapseigenschappen.

Er is vervolgonderzoek nodig om de theoretische visie van experts te vertalen in concrete handvatten en strategieën waarmee eerstelijns teams geschoold kunnen worden in leiderschap binnen de interprofessionele zorg aan kwetsbare ouderen.

Referenties:

Nieuwboer MS, Van der Sande R, Van der Marck MA, et al. Clinical leadership and integrated primary care: a systematic literature review. Eur J Gen Pract 2019;25:7-18.

Grol SM, Molleman GRM, Kuijpers A, et al. The role of the general practitioner in multidisciplinary teams: a qualitative study in elderly care. BMC Fam Pract 2018;19:40.