Context / probleemstelling of aanleiding
Probleemstelling (inclusief theoretische onderbouwing en onderzoeksvraag/vragen):
Medische vervolgopleidingen hebben als doel op te leiden tot medische professionals die denken, handelen en voelen als arts, oftewel ze moeten bijdragen aan professionele identiteitsvorming (PIF). Leren reflecteren wordt hierbij gezien als essentieel onderdeel van het opleiden, als opstap naar levenslang blijven leren. Begeleide groepsreflectie (BGR), waarbij reflectie onder leiding van een procesbegeleider in groepsverband plaatsvindt, wordt vaak ingezet om PIF te ondersteunen. Er is echter weinig bekend over hoe BGR in de onderwijspraktijk wordt vormgegeven en wat de werkzame elementen zijn. In onze scoping review (1) hebben we daarom de volgende vragen beantwoord:
Welke vormen van BGR zijn beschreven in de internationale literatuur voor medische vervolgopleidingen?
Wat zijn de kenmerken van begeleide groepsreflectie (zoals groepsgrootte, duur, focus)?
Wat zijn de potentiële werkingsmechanismen, oftewel; hoe dragen zij bij aan PIF?
Methode:
Conform de JBI (Joanna Briggs Institute) richtlijnen voerden we een scoping review uit en doorzochten we iteratief de databases van PubMed, PsycINFO, EMBASE en ERIC en handmatig in grey literature naar Engelstalige of Nederlandstalige artikelen. Inclusie vond plaats als het studies betrof over: begeleide groepsreflectie, toegepast in medische vervolgopleidingen met als doel PIF te bevorderen. De geselecteerde artikelen werden zowel kwantitatief als kwalitatief geanalyseerd en gesynthetiseerd met de bril van realist methodologie.
Resultaten (en conclusie):
Onze zoekopdracht resulteerde in 1985 unieke artikelen, waarvan 71 artikelen werden geïncludeerd (44 empirische en 27 niet-empirische artikelen, waaronder programmabeschrijvingen, theoretische concepten en persoonlijke reflecties). Meer dan 50% van de studies werd uitgevoerd in de Verenigde Staten (n=40) en een aanzienlijk deel betrof de huisartsgeneeskunde (n=33). Een verscheidenheid aan vormen van BGR werd beschreven, zoals Balint-groepen, Leren van Ervaringen en supervisie, ingezet voor uiteenlopende doelen zoals het verminderen van burn-out of het verbeteren van empathie. Deze vormen van BGR verschilden wat betreft groepsgrootte, groepssamenstelling, duur en beoordeling. De manier waarop deze kenmerken bijdragen aan PIF, oftewel de werkingsmechanismen werden zelden expliciet benoemd in geïncludeerde artikelen.
In onze synthese distilleerden wij potentiële werkingsmechanismen zoals betrokkenheid in reflectie, groepsleren en de rol van de supervisor. Zo vonden wij dat het al dan niet verplichte karakter en de beoordeling van BGR invloed bleek te hebben op de mate van betrokkenheid in het reflectieproces. Verplichte deelname kan zorgen voor continuïteit in het longitudinale reflectieproces, en daarmee de groepscohesie en veiligheid versterken, maar kan ook belemmerend werken door wisselende motivatie bij deelnemers. Beoordeling zou deelnemers kunnen weerhouden van authentieke reflectie, maar kan aan de andere kant de waarde van het onderwijs onderstrepen en de motivatie verhogen. Ten slotte blijkt groepsleren, zowel van supervisor als van peers een belangrijke rol te spelen in PIF, door bij te dragen aan socialisatie en subjectificatie processen tijdens de opleiding.
Discussie (beschouwing resultaten en conclusie in het kader van de theorie):
Begeleide groepsreflectie is een methode om PIF te bevorderen en wordt veelvuldig toegepast in medische vervolgopleidingen. Echter, de werkingsmechanismen waardoor BGR bijdraagt aan PIF worden zelden behandeld in de literatuur. Dit gebrek aan systematische beschrijving is consistent met de heersende benadering in medisch onderwijs waarin vaak wordt aangenomen dat onderwijs leidt tot leren (2), waarbij de nadruk ligt op het effect van onderwijs, zonder voldoende aandacht voor hoe dit effect precies tot stand komt. Meer empirisch onderzoek naar hoe BGR werkt is nodig. Inzicht in onderliggende mechanismen kan medische curricula ondersteunen om PIF beter vorm te geven. Bovendien zullen dergelijke inzichten onderzoek naar de effectiviteit van BGR vergemakkelijken.
Referenties:
van Oorschot F et al. How does guided group reflection work to support professional identity formation in postgraduate medical education: A scoping review. Med Teach. 2024 Apr 16:1-11. doi: 10.1080/0142159X.2024.2339409.
Biesta GJJ, van Braak M. 2020. Beyond the medical model: thinking differently about medical education and medical education research. Teach Learn Med. 32(4):449–456. doi:10.1080/10401334.2020.1798240.
