Context / probleemstelling of aanleiding

Context/probleemstelling of aanleiding:

Nationale en internationale richtlijnen adviseren soms een specifieke therapie voor bepaalde bevolkingsgroepen. Tot circa 2018 was het in de Nederlandse richtlijnen gebruikelijk om dit onderscheid te maken op basis van een rassenomschrijving. Wij baseren onze farmacotherapielessen grotendeels op deze richtlijnen. Daarom onderwezen wij onze studenten dat “negroïde” patiënten met hypertensie beter reageren op calciumantagonisten en diuretica dan op ACE-remmers en angiotensine receptor blokkers. Afgelopen jaar werden wij er – zeer terecht – op gewezen dat het woord negroïde achterhaald is en een racistische lading heeft. Ook de betreffende richtlijn was inmiddels herzien. Er gelden nog altijd specifieke behandeladviezen, maar nu voor “zwarte personen”. Wij hadden er natuurlijk voor kunnen kiezen om de terminologie van onze lessen simpelweg mee te veranderen met de standaard, maar in onze ogen verwees de standaard nu naar een veel grotere groep mensen. Zegt huidskleur daadwerkelijk iets over de reactie op bloeddrukverlagers? En waarom dan? Er volgde een zoektocht naar de meest geschikte manier om dit richtlijnadvies toe te passen, en bovenal op een respectvolle, niet-aanstootgevende manier te onderwijzen.

Beschrijving van de interventie/innovatie:

Samen met de professionals van de afdeling Ethiek, Recht en Humaniora (sectie participatie en diversiteit) organiseerden wij een teach-the-teacher bijeenkomst met als doel om tot een passende en respectvolle omschrijving te komen van de in de richtlijn bedoelde groep patiënten. Tegelijkertijd deden wij een systematische literatuurreview (tevens bachelorthesis) naar de effectiviteit van de diverse bloeddrukverlagers in “zwarte” personen en het waarom hierachter.

Ervaringen/analyse van de implementatie:

Respectvolle omschrijvingen van bevolkingsgroepen veranderen regelmatig, onder andere omdat racisme aan het nieuwe woord hecht. “Zwart” is niet een aanduiding van uiterlijke kenmerken zoals huidskleur, maar een anglicisme van “black” als bevolkingsgroep/sociale identiteit. Er is in de Amerikaanse en Afrikaanse literatuur een duidelijke relatie tussen de sociale identiteit “black” en reactie op bloeddrukverlagers. Mogelijk komt dit omdat deze groep voor een deel een gemeenschappelijke afkomst heeft in sub-Sahara Afrika, alwaar een laagactief renine-angiotensine-(aldosteron)-systeem (RAS) meer voorkomt. De keuze voor iemands sociale identiteit is echter vrij, en wordt gemaakt op basis van zowel biologische als culturele factoren. De groep die de identiteit “black” gebruikt is derhalve heterogeen in afkomst en uiterlijke kenmerken. Dit maakt het door de richtlijn geadviseerde onderscheid in de praktijk moeilijk hanteerbaar. Afkomst uit Afrika zou een geschikter alternatief kunnen zijn, maar het is onduidelijk tot welke generatie deze afkomst dan moet worden meegewogen.

Lessons learned (implicaties voor de praktijk):

Om goed onderwijs te geven over dit soort gevoelige richtlijnadviezen is het belangrijk om ze van de juiste context en nuances te voorzien en de actueel aanvaarde terminologie te gebruiken.

Referenties:

–