Context / probleemstelling of aanleiding
Probleemstelling (inclusief theoretische onderbouwing en onderzoeksvraag/vragen):
De verwachtingen ten aanzien van mentoring zijn hoog. Toch blijkt niet elke student gelijke kansen te ervaren in deze ‘mentoringdyades’. Naast conflicten en pestgedrag, ervaren studenten ook een gebrek aan motivatie of gemiste leerkansen (Valencia et al., 2009). Dit is het resultaat van altijd aanwezige machtsdynamieken. Deze studie wil inzicht krijgen in de machtsdynamieken binnen mentoringdyades, en hoe deze gerelateerd zijn aan het leren van de student.
Daarvoor werd vertrokken vanuit het conceptueel-analytisch kader dat ideeën en concepten uit de positioneringstheorie en kaderanalyse combineert (Bruneel & Vanassche, 2021). Positioneringstheorie betreft het voortdurend positioneren van zichzelf en anderen in interactie door het toekennen van rechten en plichten. Kaderanalyse focust op de verwachtingen (of kaders) van mentoren en studenten, en hoe deze zich ontwikkelen doorheen de tijd. De combinatie biedt inzicht in welke betekenis machtsdynamieken krijgen in mentoringdyades en resulteerde in volgende onderzoeksvragen: Hoe positioneren mentors en studenten zichzelf en elkaar? Welke kaders worden er geconstrueerd en hoe houden deze verband met de positioneringen? Welke gevolgen heeft dit voor het leren van de student?
Methode:
De studie is gebaseerd op een etnografische single-casestudie van een student huisartsengeneeskunde (3e master) en zijn mentor (huisarts) in het voorjaar van 2023. De dataverzameling bestond uit intensieve, niet-participerende observaties van de mentoringdyade (gaande van feedback- en evaluatiegesprekken tot consultaties en huisbezoeken), veldnotities, audiodagboeken waarin mentoren en studenten voor hen betekenisvolle gebeurtenissen en activiteiten documenteerden, en drie etnografische interviews met beide participanten (begin, midden en einde van de stage) waarbij onder andere eerste interpretaties en verwachtingen werden besproken.
De iteratieve analyse van de data verliep in drie fases, voorgesorteerd door de focuspunten uit de onderzoeksvragen. Vooreerst werden de door mentor en student toegekende rechten en plichten (c.q. positioneringen) geïdentificeerd (veldnotities), om vervolgens de kaders te identificeren (interviews). De interpretatieve analyse werd voortdurend ondersteund door middel van memo-schrijven.
Resultaten (en conclusie):
De analyse toont hoe de mentor zich positioneert als ‘kansengever’ waardoor de student vanaf het begin zelfstandig klinische onderzoeken uitvoert en consultaties afrondt. Door deze positionering, geeft de mentor het recht én de plicht aan de student om verantwoordelijkheid te nemen voor zijn eigen leren. De mentor kadert de stage als periode waar studenten leren door ervaring. Doorheen de stage, conformeert de student zich steeds meer aan het kader van de mentor en komen feedback of inhoudelijke vragen steeds minder aan bod. Het leren wordt daardoor meer vrijblijvend, sterk afhankelijk van het soort consultaties en van het initiatief van de student. Ondanks een ‘zichtbaar goede stage’ hebben de aanwezige machtsdynamieken gemiste leerkansen tot gevolg.
Discussie (beschouwing resultaten en conclusie in het kader van de theorie):
Deze studie biedt een diepgaander begrip van de machtsdynamieken in mentoringdyades. De resultaten tonen aan dat, ook in afwezigheid van een openlijk conflict, soms moeilijk te verklaren en eerder subtiele machtsdynamieken toch een rol spelen in mentoring en interfereren met het leren van de student. We pleiten daarom voor meer aandacht voor machtsdynamieken in mentorentraining zodoende alle studenten gelijke kansen op leren te bieden. Er is ook behoefte aan onderzoek dat verder reikt dan de dominante instrumentele focus in de literatuur (‘wat werkt in mentoring?’) en inzet op wat er daadwerkelijk gebeurt tussen mentor en student, met een kritische blik op mentoring.
Referenties:
Bruneel, S., & Vanassche, E. (2021). Conceptualising triadic mentoring as discursive practice: Positioning theory and frame analysis. European Journal of Teacher Education, 1-17. https://doi.org/10.1080/02619768.2021.1985456
Valencia, S., Martin, S., Place, N., & Grossman, P. (2009). Complex interactions in student teaching: Lost opportunities for learning. Journal of Teacher Education, 60(3), 304-322. https://doi.org/10.1177/0022487109336543
