Context / probleemstelling of aanleiding

Probleemstelling (inclusief theoretische onderbouwing en onderzoeksvraag/vragen):

Verschillende ecologische crises, zoals klimaatverandering en biodiversiteitsverlies, bedreigen onze leefomgeving, en daarmee de menselijke gezondheid. Paradoxaal genoeg verergert de gezondheidszorg deze ecologische crises, bijvoorbeeld door uitstoot van 7% van de Nederlandse CO2-emissies. Planetary health is een nieuw en snel ontwikkelend vakgebied dat over deze relatie gaat, en kan worden omschreven als: ‘de gezondheid van de mensheid en de toestand van de natuurlijke systemen waarvan zij afhankelijk is’.[1] De ecologische crises, de daaruit volgende gezondheidsproblemen, en de grote ecologische voetafdruk van de zorg maken het noodzakelijk planetary health, waaronder duurzame zorg, in medisch onderwijs te integreren. In 2022 bleek echter dat slechts zes van de 58 onderzochte curricula van Nederlandse universitaire gezondheidsopleidingen duurzaamheid noemt.[2] Om onderwijsinstituten te faciliteren bij de ontwikkeling en integratie van planetary health in het medisch onderwijs en toekomstig onderzoek richting te geven, voerden wij een scoping review uit om een overzicht te geven van de bestaande literatuur over planetary health in het medisch onderwijs.

Methode:

Deze scoping review voerden we uit volgens het methodologische raamwerk van Arksey and O’Malley. Hiervoor voerden we in maart 2022 een uitgebreide zoekstrategie uit in zeven databases, zonder taalrestricties en inclusief grijze literatuur. Twee onderzoekers extraheerden onafhankelijk van elkaar de data uit de geïncludeerde artikelen. Als team analyseerden we vervolgens de data middels data gedreven thematische analyse, inhoudelijke analyse en deze informatie vatten we kwalitatief samen. We structureerden de data aan de hand van ‘Curriculum Development for Medical Education: A Six-step Approach’; de leerdoelen gaven we weer aan de hand van thema’s binnen planetary health, en structureerden we volgens de taxonomie van Bloom.

Resultaten (en conclusie):

We identificeerden 3703 unieke artikelen, waarvan we 127 includeerden. De meeste artikelen zijn recent gepubliceerd, met eerste auteurs voornamelijk afkomstig uit Europa of Noord-Amerika (n=101; 80%) en in ruim een kwart (n=33; 26%) van de artikelen was minimaal één van de auteurs student. De meeste artikelen (n=90; 71%) beschreven stap één van de onderwijsontwikkelingscyclus: ‘general needs assessment’ en slechts enkele (n=8; 6%) beschreven ‘evaluation and feedback’. In bijna een kwart (n=31; 24%) van de artikelen werden nieuw ontwikkelde leerdoelen over planetary health beschreven. Slechts twee artikelen (n=2; 2%) beschreven een volledige cyclus van onderwijsontwikkeling.

Discussie (beschouwing resultaten en conclusie in het kader van de theorie):

Planetary health, waaronder duurzame zorg, in medisch onderwijs is een actueel en jong thema. Het is vooral beschreven vanuit een ‘Westers’ perspectief, waarbij de focus voornamelijk ligt op de behoefte aan planetary health in medisch onderwijs en waarbij reeds veel leerdoelen zijn beschreven. Er is echter weinig onderzoek gedaan waarbij toetsing is meegenomen of een systematische onderwijskundige aanpak is gevolgd. Toekomstige onderwijsontwikkeling vereist daarom aandacht voor de laatste stap van onderwijsontwikkeling: ‘evaluation and feedback’. Ook dient de onderwijsontwikkeling systematisch te worden uitgevoerd en gerapporteerd; met een open blik en inclusie van niet ‘Westerse’ perspectieven. Zulke onderwijsontwikkeling vergt transdisciplinaire samenwerking tussen onder andere bezorgde, klimaatbewuste studenten en zorgprofessionals, die vaak oproepen tot integratie van planetary health in medisch onderwijs; het management van de onderwijsinstellingen in het initiëren van de systematische aanpak van onderwijs over planetary health; en onderwijsontwikkelaars om hun onderwijskundige expertise toe te passen in de onderwijsontwikkeling. Want ook bij actuele en urgente onderwerpen, zoals planetary health, is het van belang om onderwijs te ontwikkelen dat zowel inhoudelijk geworteld is als ook aansluit bij de principes van onderwijsontwikkeling. Dan krijgt onderwijs echt betekenis én dat kan bijdragen aan de aanpak van de ecologische crises.

Referenties:

Whitmee, S., et al., Safeguarding human health in the Anthropocene epoch: report of The Rockefeller Foundation-Lancet Commission on planetary health. Lancet, 2015. 386(10007): p. 1973-2028.Visser, E.H., L.M.C. Wiggers, and E.A. Brakema, Inventarisatie duurzaamheid in universitaire opleidingen in de gezondheidszorg. 2022.