Samenvatting
Het onderscheid tussen theoretische en praktische kennis, ook wel aangeduid als ‘professionele kennis en kunde’ of ‘expertise’ wordt door denkers en onderzoekers in uiteenlopende disciplines aan de orde gesteld. Algemeen wordt aanvaard dat experts niet geheel en al kunnen expliciteren hoe ze doen wat ze doen. Dit verschijnsel wordt ‘tacit knowledge’ of ‘impliciete kennis’ genoemd. Medische praktijkkennis is een verbijzondering van praktijkkennis in algemene zin en heeft eveneens ‘tacit’ componenten. Het bestaan hiervan noopt tot leren door observeren (met opleiders als voorbeeld) en tot regelmatig sturend commentaar op vorderingen in dialoogvorm (feedback).
Een empirische verkenning onder aios heelkunde en kindergeneeskunde (aan de hand van semi-gestructureerde interviews) laat zien dat artsen in opleiding tot specialist (aios) hun opleiders voortdurend nauwlettend gadeslaan. Aios heelkunde geven aan vooral operatietechnische vaardigheden van hun opleiders te observeren en na te volgen, terwijl aios kindergeneeskunde speciaal letten op communicatieve vaardigheden. In de loop van de opleiding is een verschuiving waarneembaar: ongedifferentieerd ‘afkijken’ en ‘afluisteren’ maakt plaats voor het bewust en selectief kiezen voor bepaalde vaardigheden die aios zich nog eigen willen maken alvorens de opleiding te verlaten.
Kijkend door de ogen van aios blijkt ‘feedback’ een schimmige term die verwijst naar drie commentaarvormen: commentaar op de werkvloer, commentaar in de voortgangsgesprekken en commentaar in de vorm van het regelmatig nabespreken van praktijkhandelingen en -activiteiten. Laatstgenoemde commentaarvorm wordt door de aios beschouwd als waardevolle feedback waaraan vooral in de vroege jaren van de opleiding behoefte bestaat en waarvoor opleiders doorgaans weinig tijd maken. De behoefte aan deze commentaarvorm ebt in de loop van de opleiding weg. (Stegeman JH. Gezel bij moderne meesters. Tijdschrift voor Medisch Onderwijs 2009;28(2):65–73)
Summary
The distinction between theoretical knowledge and practical knowledge, the latter of which is today also referred to as ‘professional knowledge and competence’ or ‘expertise’, is made by philosophers and researchers in a variety of fields. It is generally accepted that experts are unable to fully explicate how they do what they do. This phenomenon is referred to as ‘tacit knowledge’ or ‘implicit knowledge’. Because clinical knowledge is a type of professional knowledge and competence, it too has ‘tacit’ components. Trainees have to acquire this tacit knowledge by observing their trainers as models or exemplars and by regular comments on performance using dialogue as a means of communication (‘feedback’).
An empirical exploration of ‘example’ and ‘feedback’ in surgery and in paediatrics shows that trainees are constantly observing and interpreting the actions of all their trainers. Surgical trainees indicate that they focus mainly on the technical operative skills of experienced surgeons, while paediatric trainees focus more on communication skills. As they proceed through the training programme trainees demonstrate a perceptible shift from undifferentiated ‘observation’ and ‘listening’ to selective observation of the skills they consciously seek to acquire before completing the programme. Feedback turns out to be perceived by trainees as an ill-defined notion, which refers to three different types of comments: in the workplace, formal progress reports, and regular debriefings. Trainees express an urgent need for debriefing in the early stages of their training and indicate that in their opinion this type of feedback is neglected by trainers. The need for debriefing becomes less urgent as trainees progress through the training programme. (Stegeman JH. Apprentices of modern masters. Dutch Journal of Medical Education 2009;28(2):65–73.)
